OKB ve Anksiyete: Zihinsel Döngüden Nasıl Kurtulunur?
Giriş: Bitmeyen Düşünceler ve Kaygının İç İçe Hali
Bir düşünce gelir… sonra bir daha gelir… sonra tekrar eder. “Ya gerçekten yanlış bir şey yaptıysam?”, “Ya kontrol etmezsem bir şey olursa?”, “Ya zihnimden geçen bu düşünce gerçeğe dönüşürse?” — işte bu bitmeyen zihinsel döngü, hem OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) hem de anksiyete bozukluğu yaşayan bireylerin günlük hayatını adeta esir alır.
İstanbul’da özellikle Kadıköy, Suadiye ve Bağdat Caddesi çevresinde psikolog desteği arayan danışanların büyük bir kısmı, “takıntılı düşüncelerim var ama kontrol edemiyorum” veya “kaygım hiç bitmiyor” ifadeleriyle terapiye başlar. Bu yazıda OKB ve anksiyete arasındaki ilişkiyi, zihinsel döngünün nasıl çalıştığını ve terapiyle bu döngüden nasıl çıkılabileceğini ele alacağız.
OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) Nedir?
OKB, kişinin istemeden gelen, rahatsız edici düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri azaltmak için yaptığı tekrar eden davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterizedir.
Obsesyon (Takıntılı Düşünce)
- “Ya birine zarar verirsem?”
- “Ya mikroplar bulaşırsa?”
- “Ya yanlış dua ettiysem?”
- “Ya bir şeyi yanlış söylediysem?”
Bu düşünceler mantıksız olduğunu bilinse bile yoğun anksiyeteye yol açar.
Kompulsiyon (Tekrarlayıcı Davranış)
- Sürekli el yıkamak
- Kapı, ocak, priz kontrol etmek
- Sayma, dua etme, belirli rutinleri tekrar etme
- Zihinsel olarak hatırlayıp “emin olma” davranışları
Kompulsiyonlar kısa vadede rahatlama sağlar, ancak uzun vadede OKB’yi daha da güçlendirir.
Anksiyete (Kaygı) Nedir?
Anksiyete, tehdit algısı karşısında bedenin verdiği doğal bir tepkidir. Ancak OKB’de bu kaygı, gerçek tehlike olmadanda sürekli tetiklenir.
Örneğin:
- “Elimi yeterince yıkamadım, ya hastalık kaparsam?”
- “Kapıyı kilitlemediysem eve hırsız girebilir.”
- “Yanlış düşündüm, günaha girdim.”
Bu düşünceler kişinin zihninde döner durur; ne kadar bastırmaya çalışsa da, düşünceler daha da güçlenir.
OKB ve Anksiyete Arasındaki Kısır Döngü
- Obsesyon gelir: Rahatsız edici düşünce zihne girer.
- Anksiyete yükselir: Düşünce gerçek gibi hissedilir.
- Kompulsiyon yapılır: Kişi rahatlamak için tekrar davranışına yönelir.
- Geçici rahatlama olur.
- Beyin öğrenir: “Bu davranışı yaparsam rahatlarım.”
- Bir sonraki sefer aynı döngü tekrar eder.
Bu nedenle kişi ne kadar kontrol etmeye çalışırsa, o kadar kontrolünü kaybetmiş hisseder.
OKB ve Anksiyete Arasındaki Fark
|
Özellik
|
OKB
|
Anksiyete
|
|
Temel Duygu
|
Suçluluk, korku
|
Endişe, huzursuzluk
|
|
Düşünce Biçimi
|
“Ya şöyle olursa” + tekrarlayıcı
|
“Olabilir ama dayanabilirim”
|
|
Davranış
|
Kompulsiyonlar (tekrarlar)
|
Kaçınma veya aşırı kontrol
|
|
Zamanlama
|
Obsesif düşünceler tetiklendiğinde
|
Gün boyu veya stresli anlarda
|
Zihinsel Döngü Nasıl Kırılır?
1. Düşünceyi Bastırmaya Çalışma
Bir düşünceyi bastırmak, onu güçlendirir. “Beyaz ayı düşünme” dendiğinde ilk akla gelen şeyin beyaz ayı olması gibi, bastırılan düşünce daha da büyür.
2. “Bu Düşünce Benim Değerimi Belirlemiyor”
Bir obsesif düşünceye sahip olmak, onu yapmak anlamına gelmez. Psikologlar bu ayrımı “düşünce-eylem birleşimi (thought-action fusion)” olarak adlandırır.
3. Kaygıyı Bastırmak Yerine Gözlemle
“Şu an kaygı hissediyorum, ama bu bir duygu. Geçecek.” diyebilmek kaygı döngüsünü zayıflatır.
4. Kompulsiyonları Yavaşlat
Kompulsiyonları aniden bırakmak zor olabilir. Ancak seanslarda bu davranışlar kademeli olarak azaltılır.
5. Belirsizliğe Tolerans Geliştir
OKB ve anksiyetenin en güçlü yakıtı belirsizlik korkusudur.
Belirsizlikle kalmayı öğrenmek, zihinsel özgürlüğün ilk adımıdır.
Terapi Yöntemleri
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
OKB ve anksiyete için en etkili bilimsel yöntemdir.
- Düşünce-duygu-davranış ilişkisini öğretir.
- Kompulsiyonları azaltmak için Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP) tekniği kullanılır.
Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT)
- “Düşünceleri yok etmek” yerine, onlarla daha az savaşmayı öğretir.
- Kişi, değerleri doğrultusunda yaşamayı öğrenir.
Mindfulness (Bilinçli Farkındalık)
- Düşünceleri gözlemleme kapasitesini artırır.
- Kaygıyı “şu anda” fark etmeyi ve onunla birlikte kalabilmeyi sağlar.
Şema Terapi
- OKB’nin kökünde yatan kusurluluk, cezalandırılma veya kontrol şemaları üzerinde çalışır.
İstanbul’da OKB ve Anksiyete İçin Psikolog Desteği
İstanbul’da özellikle Kadıköy, Suadiye ve Bağdat Caddesi çevresinde birçok kişi, OKB ve anksiyete sorunları nedeniyle psikolog desteği aramaktadır.
Bu bozukluklar yalnızca ilaçla değil, terapi süreciyle kalıcı olarak yönetilebilir.
Bir psikolog, kişiye hem kriz anlarında baş etme tekniklerini öğretir hem de uzun vadede düşünce kontrolünü geliştirmesine yardımcı olur.
Zihinle Savaşmak Yerine Onunla İşbirliği Yap
OKB ve anksiyete, kişinin zihninde sürekli tekrar eden bir film gibidir. Düşünceleri bastırmak, filmi durdurmaz — sadece sesini kısar. Gerçek iyileşme, düşünceleri değiştirmek değil, onlarla yeni bir ilişki kurmaktan geçer.
Düzenli terapi, farkındalık, sabır ve profesyonel destek ile kişi bu döngüden kurtulabilir.
paylaş
twittle
paylaş
paylaş
